Kompetencje rodzicielskie jako wskaźnik do pełnienia roli rodzicielskiej.

Aby człowiek mógł prawidłowo się rozwijać, muszą zostać zaspokojone jego potrzeby zarówno rozwojowe jak i psychospołeczne i to już na samym starcie jego życia. Ważną role w tym miejscu pełni rodzina dziecka, jako jego pierwsze środowisko w pełni ma wpływ na to, czy owe potrzeby zastaną zaspokojone czy też nie. Istotne są zatem kompetencje rodziców do wypełniania zadań rodzicielskich. W książce autorstwa A.Dudak (A.Dudak, Samotne ojcostwo, Kraków 2006, s. 68.) znaleźć można definicje M.Czerpaniak-Walczak, która kompetencje definiuje następująco „ jest to zdolność i gotowość do wykonywania zadań na oczekiwanym poziomie” albo „wyuczana umiejętność robienia rzeczy dobrze, rozwinięte sprawności niezbędne do radzenia sobie z problemami”.(M.Czerpaniak- Walczak, Między dostosowaniem a zmianą, Szczecin 1994,s.134). Kompetencje definiowane są na różne sposoby, jednak zawsze ujmowane są pod postacią pewnych dyspozycji człowieka, które osiąga on przez uczenie się. Pozwalają mu na samodzielne wypełnianie funkcji życiowych, stosowanie nabytych wiadomości w różnych, często nowych i trudnych sytuacjach życiowych. Umiejętność odnajdowania się w różnych sytuacjach społecznych i nawiązywanie kontaktów. Podsumowując można odwołać się do A. Kurse „ kompetencja to zdolność człowieka do przyjęcia odpowiedzialności za swoje własne życie i samodzielne jego kształtowanie.”(A.Kurse, Kompetenzerhalyung, Kompetenzsteigenung und Konpetenzwedergewinnung im Alter [w:]Gerontologie- eine interdisziplinare Wissenschaft, Munchen 1987, s.374.) Kompetencje rodzicielskie to zatem posiadana przez rodziców wiedza, nabyte umiejętności, które przekładają się na prawidłowy rozwój dziecka. Zdobyta wiedza przejawia się w podejmowaniu wszelkich decyzji o zapewnieniu odpowiednich warunków rozwojowych, to wszelkie czynności wychowawcze. Umiejętności i nawyki to wypełnianie czynności związanych z dbaniem o higienę dziecka, opiekę i troskę o potomka.

A.Dudak w swojej książce ( 2006, s.71.)zwraca uwagą na to, że życie społeczne ulega ciągłym zmianom i przekształceniom. Postęp w nauce i technice ma ogromny wpływ na rozwój człowieka, jego psychikę i działanie. Kompetencje rodzicielskie a co za tym idzie wiedza i nauka, nieustannie powinny być kształtowane i poszerzane. Oznacza to konieczność podejmowania nowych ról społecznych, zmian aktywności w różnych obszarach życia jak również zmian motywacji w działaniu. Takie przemiany społeczne ściśle wiążą się z zmianami w systemie rodzinnym. Aby móc zapewnić sobie i potomkom godne życie, rodzice często muszą przyjmować różne role i dzielić się obowiązkami. Zmianie uległ typowy niegdyś obraz rodziny, gdzie kobieta jako gospodyni zajmowała się wychowywaniem dzieci i prowadzeniem domu a mężczyzna zarabiał na rodzinę. Obecnie również kobiety pracują zawodowo a mężczyźni często przejmują opiekę nad dziećmi.

Na kształtowanie się osobowości dziecka zdaniem M. Ziemskiej (M.Ziemska (red.), Rodzina i dziecko, Warszawa 1986, s.156.) ma wpływ środowisko rodzinne. Jak wiadomo, aby mogło istnieć prawdziwe ‘ciepło domowego ogniska’ relacje między członkami rodziny, ich wzajemne stosunki muszą być jak najbardziej poprawne. Komunikacja interpersonalna w rodzinie przejawia się w wykonywaniu różnych czynności np. pielęgnacyjnych. Mowa tu o   okazywanej za pomocą słów i gestów- miłości i trosce. M.Ziemska o postawie rodzicielskiej mówi, że „ jest to tendencja do zachowania się w specyficzny sposób wobec jakiejś osoby, sytuacji czy problemu, czy ogólniej mówiąc, jakiegoś przedmiotu, na który jest skierowana. (M.Ziemska, Postawy rodzicielskie, Warszawa 1973, s.32.) Zatem według M. Ziemskiej  „ postawa rodzicielska to tendencja do zachowania się w pewien specyficzny sposób w stosunku do dziecka.” (tamże, s. 32)
Postawa rodzicielska wyraża się w postaci poglądu rodzica na temat dziecka, wszelkich działań wystosowanych w kierunku wychowania potomka oraz tego jak rodzic się zachowuje i wyraża. Zdaniem M. Ziemskiej (tamże,s.32.)  postawa rodzicielska musi być elastyczna i dostosowana do wieku dziecka tzn. zmieniana wraz z jego rozwojem.
A.Dudak w swojej książce wykazała jak różnorodna jest kategoria postaw rodzicielskich.(2006, s.74.) Autorka przedstawiła różne typologie, min. zwróciła uwagę na typologie postaw M. Ziemskiej, która wyróżniła prawidłowe i nieprawidłowe postawy rodzicielskie (M.Ziemska,  (red.), Rodzina i dziecko, Warszawa 1986, s.177-186.)Postawy prawidłowe przejawiają się w postaci akceptacji dziecka – przyjmowaniu go takim jakie jest, co daje poczucie bezpieczeństwa. Postawa współdziałania, która polega na okazywaniu dziecku zainteresowania, pomoc i praca z nim. Zainteresowanie jego problemami oraz nakreślanie obowiązków domowych. Dziecko musi być traktowane jak równy członek rodziny z pełnymi prawami i swobodą dostosowaną odpowiednio do wieku.
Negatywne postawy rodzicielskie przejawiają się w postaci odtrącenia dziecka. Nadmierny dystans uczuciowy i unikanie nie stwarzają atmosfery bezpieczeństwa a potrzeby dziecka nie są zaspokajane. M. Ziemska mówi również o nadmiernej koncentracji na dziecku i wygórowanych wymaganiach. W pierwszym przypadku dziecko jest ciągle wyręczane i pobłażliwie traktowane. Powoduje to brak swojego zdania u dziecka i często izolacje np. od rówieśników co odbija się na zdrowiu dziecka. Druga postawa- wygórowane wymagania, powoduje frustracje u dzieci. Rodzice często wymagają od dziecka dużo więcej niż ono może dać. Wymagania niedostosowane do możliwości dziecka to częsty błąd w wychowaniu. Dziecko za wszelką cenę chce przypodobać się rodzicom i spełnić ich oczekiwania ale często jest to po prostu niemożliwe.

Przyjmowana przez rodziców rola rodzicielska, świadczy o ich kompetencjach rodzicielskich. Istotnym wskaźnikiem są tu cechy osobowościowe, ich wiedza, nawyki i umiejętności w zakresie czynności opiekuńczo wychowawczych. Przejawiane w rodzinie przez ojca i matkę postawy rodzicielskie wpływają na atmosferę w domu i rozwój dziecka. (M.Ziemska, Postawy rodzicielskie, Warszawa 1973, s. 54-64.)
A.Dudak wykazała jak istotnym wskaźnikiem w pełnieniu ról rodzicielskich jest wymieniona wyżej- osobowość. Autorka przedstawiła wiele opinii na ten temat, odwołała się do wielu autorów co dało pełny obraz problemu. (2006, s.75-78.). Mówiąc o osobowości podkreślamy znaczenie wrodzonych dyspozycji, biologicznego uwarunkowania osobowości człowieka. Na osobowość składa się poziom empatii, wiedza o sobie, samoocena, poziom atrybucji i umiejętność postawienia siebie w czasie ‘tu i teraz’. Umiejętność określenia swojego ‘ja’ to w pewnym sensie ukształtowanie pojęcia własnej osoby. Wymienione cechy ściśle wiąż się z prawidłowym wypełnianiem roli rodzicielskiej. Rola empatii zdaniem B.Pileckiej jest istotna w kontaktach z dziećmi. Pozwala na zrozumienie ich, wczucie się w problemy dzieci co pozwala na udzielenie im skutecznej pomocy gdy tego potrzebują (B.Pilecka, Rodzina- Wychowanie- Nauczanie, Koszalin 1995, s.73.) Prawidłowo ukształtowany obraz samego siebie, mocne ‘ja’ zapewnia rodzicom silną osobowość co pozwala na podejmowanie różnych działań, adekwatne reagowanie do sytuacji oraz realne jej ocenienie. Wiedza o sobie samym pozwala na wyrobienie poglądu na temat swoich kompetencji- kompetencji rodzicielskich.